Het jojo-effect: waarom je na elk dieet weer terug bij af bent (en soms zelfs zwaarder)
Je kent het misschien wel: je bent fanatiek begonnen. Het ging even goed. Minder eten, kilo’s kwijt. Maar een paar maanden later ben je weer terug bij af. Of zelfs iets daarboven. Hoe dan?! Je deed toch alles “goed”?
Het is frustrerend. Vermoeiend. En ook: heel logisch. Want de meeste diëten zijn gebouwd op korte termijn succes – niet op de realiteit van het dagelijks leven. Laten we daar eens eerlijk naar kijken.
Diëten werken… totdat je stopt
De meeste diëten zijn streng. Maken gebruik van regels, verboden en restricties. Even is dat overzichtelijk: je weet precies wat je wel en niet mag. Maar hoe lang hou je dat vol? Wat doe je op verjaardagen, etentjes, vakanties? Of gewoon als je een rotdag hebt?
Uit onderzoek van Mann et al. (2007) blijkt dat de meeste mensen na een dieet binnen 1 tot 5 jaar weer terug zijn op hun oude gewicht – en vaak nog wat extra aankomen. Niet omdat ze zwak zijn, maar omdat het dieet nooit bedoeld was om vol te houden.
Je lichaam past zich aan – sneller dan jij denkt
Wanneer je (te) weinig eet, schakelt je lichaam over op de spaarstand. Het verlaagt je ruststofwisseling en probeert energie te besparen. Zodra je weer normaal gaat eten, blijft je lichaam nog een tijdje in die zuinige modus hangen. Gevolg: je komt sneller aan dan vóór het dieet.
Dit fenomeen heet “adaptive thermogenesis” – en is goed onderzocht (Rosenbaum & Leibel, 2010). Je lichaam is niet bezig met uiterlijk of zomerdoelen, maar met overleven. In deze blog leg ik precies uit hoe dat werkt: lees hier de blog over adaptieve thermogenese.
Je leert niks over je eigen gedrag
Diëten vertellen je wat je moet doen, maar niet waarom je eet zoals je eet. Ze leren je niet om te gaan met trek, verveling, stress of sociale situaties. En dus val je terug in oude gewoontes zodra de structuur wegvalt. Logisch.
Een studie van Polivy & Herman (1985) laat zien dat juist deze gebrek aan zelfinzicht en gedragsverandering ervoor zorgt dat mensen steeds opnieuw terugvallen. Niet de discipline ontbreekt – maar het fundament.
Wat werkt dan wél?
Kleine veranderingen. Die je snapt. Die passen bij jouw leven. Waar ruimte in zit voor imperfectie, voor terugval, voor gezelligheid. Niet alles of niets, maar elke dag een beetje beter. Structuur in je eetmomenten. Snappen waar je behoefte vandaan komt. En vooral: bouwen aan gewoontes die niet instorten zodra het leven even druk is.
Onderzoek van Wing & Phelan (2005) toont aan dat mensen die succesvol afvallen en het volhouden, meestal geen streng dieet volgen – maar wél consistente eetpatronen hebben, voldoende bewegen en zelfmonitoring toepassen.
Tot slot (en vooruit: een beetje troost)
Als je ooit bent teruggevallen na een dieet, ligt dat niet aan jou. Het ligt aan het dieet. Jouw lichaam is niet stuk. Jouw motivatie ook niet. Je hebt gewoon iets nodig dat werkt – ook als je een keer niet in de flow zit.
👉 Herkenbaar? Stuur deze blog door naar iemand die ook baalt van het jojo-effect – of volg me voor meer nuchtere tips zonder poespas.
Bronnen
- Mann, T., et al. (2007). Medicare’s search for effective obesity treatments: Diets are not the answer. American Psychologist, 62(3), 220–233. https://doi.org/10.1037/0003-066X.62.3.220
- Rosenbaum, M., & Leibel, R. L. (2010). Adaptive thermogenesis in humans. International Journal of Obesity, 34(S1), S47–S55. https://doi.org/10.1038/ijo.2010.184
- Polivy, J., & Herman, C. P. (1985). Dieting and binge eating: A causal analysis. American Psychologist, 40(2), 193–201. https://doi.org/10.1037/0003-066X.40.2.193
- Wing, R. R., & Phelan, S. (2005). Long-term weight loss maintenance. American Journal of Clinical Nutrition, 82(1 Suppl), 222S–225S. https://doi.org/10.1093/ajcn/82.1.222S
